Altay dilleri
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 | Bu maddedeki veya maddenin bir bölümündeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız. Maddeye uygun bir biçimde kaynak ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
| Altay | ||
|---|---|---|
| Coğrafi dağılım: | Doğu, Kuzey, Orta, Batı Asya ve Doğu Avrupa | |
| Sınıflandırma: | Altay | |
| Alt bölümler: | Kore (tartışmalı) Japon (tartışmalı) | |
| ISO 639-2: | tut | |
 Altay dillerinin Avrasya üstündeki dağılımı. | ||
Estonca, Fince ve Macarca gibi Ural dilleri de bahsi geçen Altay dillerinin uzaktan akrabalarıdır.[kaynak belirtilmeli]
Konu başlıkları[gizle] |
Ortak özellikleri [değiştir]
1. Bu gruptaki dillerin hepsi yapı yönüyle eklemeli dildir.2. Ön ekler (artikeller) yoktur.
3. Kelime türetme ve çekim son eklerle yapılırken köklerde değişme olmaz. Eklerdeki zenginlik ve çeşitlilik dikkat çekicidir.
4. Söz diziminde yardımcı unsurlar (tamlayanlar, belirtenler) önce, asıl unsurlar (tamlananlar, belirtilenler) sonra gelir: insanlık hâli, sözün doğrusu. Mustafa, türkü söylerken kendinden geçiyordu.
Sıfatlar isimlerden önce kullanılır. yeşil ördek, anlayışlı öğrenci, kahraman ordu. Sayı bildiren kelimelerden sonra çokluk eki kullanılmaz:, beş kardeş, üç kafadar, bin konut.
Cümleler, cümleyi oluşturan unsurların ilgisi bakımından, gelişmekte olan düşüncelerin akla geliş sırasına göre değil, tamamlanmış bir düşüncenin düzenli bir hiyerarşisi şeklinde kurulur.
5. Bu dillerde gramatik cinsiyet yoktur. Bu sebeple cümlelerde cinsiyet farkından kaynaklanan değişiklik yapılmaz: Müdür – müdire, memur – memure, Hâlit – Hâlide; he – she gibi.
6. Soru eki vardır.
7. Aynı şekilden kaynaklandığı saptanan ortak ekler vardır. Türkçe ile Moğolca arasında bu ortaklık daha belirgindir.
8. Altay dilleri ses özeliklerine göre karşılaştırıldığı zaman birtakım ortaklıklar görülmektedir. Bunlardan en belirgin olanı, ünlü uyumudur. Kelime başında l, r ve ñ ünsüzlerinin bulunmaması diğer bir ortaklıktır.
Altay dil ailesinin kolları şöyledir:
- Moğol dilleri
- Tungus Dilleri
- Kuzey Tunguz Dilleri
- Güneybatı Tunguz Dilleri
- Güneydoğu Tunguz Dilleri
- Kuzey Tunguz Dilleri
- Japonca (tartışmalı)
- Korece (tartışmalı)
Türk Dilleri ve Moğol Dillerinin Ayrılışı Tezi [değiştir]
Çok desteklenen tezlerden birisi Türkçe'nin Moğol dilleriyle yakından ilişkisi olduğudur. İki dildeki sözcüklerin ve gramerin birbirine yakınlığı bu iki dilin Altay Dil Ailesine birlikte alınmasını sağlamıştır. Tarihsel açıdan da Türk ve Moğolların birbirlerine yakınlığı göz önüne alındığında iki dilin birbirine benzer olması kaçınılmazdır. Fakat, Altay Dil Ailesinin tanınmasına karşı çıkan dilbilimcileri de, savunanlar kadar çoktur. Bu dil bilimciler Türkçe ve Moğolca'nın benzerliğinin tarih boyunca birlikte yaşama ve birbirini etkileme sonucu olduğunu savunmaktadılar.[kaynak belirtilmeli]
|
|
- Eksi işaretli hücreler dilde başka kökenli bir kelime kullanıldığı anlamındadır
- q harfi kelleden çıkan bir k olarak seslendirilinir
- Türkiye Türkçesi b'leri genellikle v'ye dönüştürür
- r ve l sesleri birbirlerine çok yakınlardır, dünyanın bütün dil ailelerinde l -> r değişimi ve tersi olmuştur
| Türkiye Türkçesi | Kazakça | Kırgızca | Moğolca |
| yaş | jas | caş | nasu |
| yılışık | jağınğan | casaker | nılçağay |
| yosun | | | nogugan < *nogusun |
| yumruk ( < *yum-duruk ) | jumırık | | nıdurğa |
| yüz | jüz | cüz | nigur |
| az | az | az | aray |
| kazmak | kazuv | kazu | qaru- |
| kuzu | kozı | kozu | qurağa |
| sızmak | sızdav | sızılıp | sırı- |
| öz | öz | öz | ör |
Tabii ki bundan ötürü Türkçe ve Moğolca arasında bin yıllardır büyük ses değişimine uğramamış kelimeler de mevcuttur.
- Ana madde: Türkçe ve Moğolca arasındaki ortak sözcükler
| Türkiye Türkçesi | Moğolca |
| davar | mal |
| davar-ın | mal-iin |
| davar-da | mal-d |
| davar-ı | mal-iig |
| Türkiye Türkçesi | Kazakça | Kırgızca | Uygurca | Moğolca |
| ben | men | men | men | bi |
| biz | biz | şi-bege | biz | bid |
| Türkiye Türkçesi | Moğolca |
| ben-i | namaig |
Türk Dilleri ve Japoncanın Birbirinden Ayrılışı Tezi [değiştir]
Bugün hâlen daha Japoncanın bir Altay dili olduğu Moğolca ve diğer Türkî diller gibi kesinlik kazanmamıştır.Bazı dilbilimcilere göre Japonca, Korecenin en eski lehçesinden türemiştir.Ancak ağır basan görüş Altay kökenli olduğudur.İki dil grubu arasında ekler, takılar, eylemler, çekimleri, tümce yapısı ve söz diziminde birebir koşutluk görüyoruz.| Türkçe | Japonca |
|---|---|
| Kyotonun | Kyotono (京都の) |
| Ankara'ya gitti | Ankara e itta (アンカラへいった) |
| imiş | imas (います) |
| kara | kuray (暗い) |
| alaca | akasa (赤さ) |
| içi | uçi (内) |
| kırar | kireru (きれる) |
| sonra da | sore de (それで) |
| ara | ada (島) |
| yukarı | agaru (上がる) |
| giy | gi (着) |
| gelip yapıp açıp gitti | kite yatte akete itta (きてやってあけていった) |
| taksi-de | takuşi-de (タクシで) |
| ne-dir ki ? | nan des ka ? (何ですか？) |
| yemez | tabenay (食べない) |
| su | mizu (水) |
| iyi | ii (良い) |
0 yorum:
Yorum Gönder